21 Aralık Dünya Kooperatifçilik Günü’nü, kooperatifleri unutan, 64 sayfalık Hükümet Programı’nda “Kooperatif” ve “Kooperatifçilik” sözcüklerine yer vermeyen bir hükümet döneminde kutluyoruz. 

Hükümet, konut üretiminde başarıları kanıtlanmış kooperatifleri görmezlikten gelirse, 1,5 milyon konut üretme vaadi havada kalmaya mahkum olacaktır.

21 Aralık Dünya Kooperatifçilik Günü’nde, kooperatifleri unutanlara, kooperatifler olmadan, yoksulluğu aşmanın, gelir dağılımında adaleti sağlamanın, konut üretmenin ve sağlıklı kentler kurmanın mümkün olmadığını hatırlatıyor ve gelişmiş ülkelerin kooperatifçilikten nasıl yararlandıklarını araştırıp görmelerini öneriyoruz. Dünyanın gelişmiş ülkelerine baktığımız da Dünya yiyecek üretiminin 1/3’ü kooperatifler tarafından üretildiğini görürüz. İspanya ve İtalya yiyecek üretiminin % 50’sini, Hollanda ise % 83’ünü kooperatifler aracılığı ile yapıyor. İspanya’da sanayi kooperatifleri başarılı çalışmalar sergiliyor. Amerika’da kırsal kesimde elektrik dağıtımının % 90’ı kooperatifler eliyle yapılıyor. Gelişen ülkelerin  tümü kooperatifçilikten yararlanırken, yeni hükümetin programında ve gündeminde kooperatifçiliğin adı bile yok. Yeni hükümet bu ülkede 50.000’den fazla kooperatif olduğunu ve bu kooperatiflere 8,5 milyon insanın ortak olduğunu sanırım ya bilmiyor ya da bilmezlikten geliyor.

21 Aralık 1844 tarihinde, Dünya Kooperatifçilik hareketine öncülük eden ilk tüketim kooperatifinin İngiltere’de 28 dokuma işçisince kuruluşundan bu yana 158 yıl geçmiştir. Kooperatifçiliği etkili bir araç olarak gören ve kullanan  ülkelerde kooperatifçilik o denli gelişmiştir ki, bugün Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) yaklaşık 90 ülkede, 207 ulusal, 9 uluslararası örgütü, 700 milyona yakın insanı çatısı altında toplayan en güçlü sivil toplum örgütü durumuna gelmiştir. 

21 Aralık Dünya Kooperatifçilik Günü’nde Atatürk’ü saygıyla anarak, kooperatifçiliğe yaptığı büyük katkıları da anımsamalıyız. Atatürk’ün kooperatifçilikle ilgisi, Cumhuriyetin kuruluşundan önceye rastlamaktadır. Nitekim 1920’de TBMM’ne sunulan Kooperatif Şirketler Kanunu Tasarısı’nda Meclis Başkanı olarak M.Kemal’in de imzası vardır. 1925 yılında Atatürk’ün Tüketim Kooperatifçiliği ile özel olarak ilgilendiği 24 Mart 1925 tarih, 586 sayılı yasa ile Ankara’daki memurlara maaşlarının yarısı kadar ikramiye verilmesi, bunun da Ankara Memurlar Tüketim Kooperatifi’ne anapara olarak yatırılması uygun görülmüştür. 1929’da Zirai Kredi Kooperatifleri Kanunu çıkarılmıştır. 1931 yılında Türk Kooperatifçilik Cemiyeti kurulmuştur. 1935 yılında Tarım Kredi ve Tarım Satış  Kooperatifleri yasaları çıkarılmıştır. 1936 yılında Atatürk’ün bir numaralı ortağı olduğu Tekir Tarım Kredi Kooperatifi kurulmuştur. Kooperatifçiliğe yönelik her girişim Atatürk’ün önderliğinde Atatürk’ün direktifiyle başlatılmıştır. Atatürk’ten sonra hiç bir  kamu yöneticisi  kooperatifçiliğe Atatürk kadar sahip çıkmamıştır. Kırsal ve kentsel alanda çekilen sıkıntıların  bir nedeni de kooperatifçiliğe yeterli desteğin  sağlanmamasıdır. Ancak hiçbir dönemde kooperatifçilik şimdi olduğu gibi, hükümet tarafından tümden unutulmamış, göz ardı edilmemiştir. Atatürk’ün yaşadığı yıllarda kooperatifçilik Altın Dönemi’ni yaşamıştır. Atatürk’ün zamansız ölümünden sonra gümüş ve bronz dönemleri hızla geçmiş, kooperatifçilik destekleneceği yerde kösteklenmiştir. Şimdi üzülerek belirtmeliyim ki, kooperatifçiliğe teneke dönemi yaşatılmaktadır. Bugün kooperatiflerin tümü, kırsal ve kentsel kesimde ayakta kalma mücadelesi vermektedir. Var olduğu söylenen bir çok kooperatif de, ismen var cismen yok gibidir.

Mustafa Pala